Historia Ośrodka

Ośrodek Dokumentacji i Badania Twórczości Josepha Conrada („Conradianum”) powstał na Wydziale Polonistyki zimą roku 2006, na mocy uchwały Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 21 grudnia 2005 roku oraz zarządzenia Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 28 grudnia 2005 roku.
Powstanie Ośrodka poprzedziły starania profesora Zdzisława Najdera, który wcześniej pisemnie ofiarował Uniwersytetowi Jagiellońskiemu swój bogaty zbiór książek, czasopism, druków oraz fotografii i mikrofilmów związanych z życiem i twórczością Conrada-Korzeniowskiego.
W dniu 1 lutego 2006 Jego Magnificencja Rektor UJ na wniosek Dziekana oraz Rady Wydziału Polonistyki – powierzył funkcję kierowania Ośrodkiem prof. dr hab. Jolancie Dudek, a samo „Conradianum” udało się ostatecznie zlokalizować w - nowo pozyskanym dla Wydziału Polonistyki - budynku dawnego królewskiego Arsenału (fundacji króla Władysława IV Wazy) przy ul. Grodzkiej 64.
W połowie marca 2006 część zbiorów ofiarowanych przez prof. Najdera została przewieziona z Uniwersytetu Opolskiego do Krakowa i złożona w sali 208. Wkrótce nadeszły też książki od profesora Andrzeja Buszy z Vancouver. Kolejna partia zbiorów prof. Najdera przywieziona została do Ośrodka w marcu 2008 z Francji. Do grona darczyńców dołączyli profesorowie: Laurence Davies, Allan H. Simmons, John Peters, Cedric Watts, Stefan Zabierowski, Jakob Lothe.
W październiku 2016roku, po dziesięciu latach kierowania Ośrodkiem, prof. Jolanta Dudek, odeszła na emeryturę, ale wciąż intensywnie z nim współpracuje. Na jej miejsce zaś powołany został dr hab. Andrzej Juszczyk (Katedra Teorii Literatury WPUJ), który kieruje pracami Ośrodka do dziś.
Zbiory, cele i działalność
Ośrodek posiada zasoby, które już teraz mogą stanowić istotne zaplecze dla poważnych badań nad twórczością Josepha Conrada. Zbiory te są na bieżąco uzupełniane, inwentaryzowane i katalogowane. Zbiory te - w wyznaczonych godzinach - udostępniane są studentom i uczonym z Polski i zagranicy.
Celem „Conradianum” jest kształcenie przyszłych znawców twórczości pisarza oraz promocja polskich studiów nad Conradem w łączności z wysokiej klasy specjalistami z całego świata.
Ośrodek wydaje rocznik w języku angielskim pt. „Yearbook of Conrad Studies (Poland)” (8 pkt na liście „B” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Wspólnie z Polskim Towarzystwem Conradowskim organizuje spotkania oraz międzynarodowe konferencje, poświęcone nieopracowanym dotąd aspektom i kontekstom twórczości Josepha Conrada – wysoko cenionego w świecie pisarza angielskiego, syna polskich zesłańców, Honorowego Obywatela Wolnego Miasta Krakowa, który w opinii naszych emigracyjnych krytyków „wyraził europejskiego ducha Polski” i „uczynił polskość dobrem powszechnym”.

Kraków, 20 lutego 2009 Jolanta Dudek
 

Stefan Zabierowski: CONRAD-KORZENIOWSKI I „ARSENAŁ”

Jak wiadomo, znakomity badacz biografii i twórczości Conrada, prof. Zdzisław Najder przekazał swój bogaty księgozbiór Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Zbiór ten został umieszczony w budynku tzw. „Arsenału”, przy ul. Grodzkiej 64, gdzie znajduje się „Ośrodek dokumentacji i badania twórczości Josepha Conrada”. Trudno wskazać szczęśliwszą lokalizację, tym bardziej, że ― wedle wszelkiego prawdopodobieństwa ― właśnie w tym budynku, w roku 1914 siedzibie dowództwa twierdzy Kraków, miało miejsce wydarzenie, które odegrało znaczącą rolę w biografii Conrada-Korzeniowskiego. 
Warto przypomnieć, że w roku 1914 Conrad został zaproszony przez teściową swego młodego polskiego przyjaciela i doradcy politycznego, Józefa Hieronima Retingera, do odwiedzenia swojej Ojczyzny. Autor „Lorda Jima” przybył do Krakowa 28 lipca 1914 roku wraz z żoną Jessie i dwoma synami Borysem i Johnem. Tu zastał go wybuch I wojny światowej. Ponieważ jako obywatel angielski zagrożony był internowaniem, polscy przyjaciele postanowili go ukryć w Zakopanem, gdzie Korzeniowscy zatrzymali się w pensjonacie „Konstantynówka”, przy ul. Jagiellońskiej 7, którego właścicielką była kuzynka pisarza, Aniela Zagórska. Pobyt w Zakopanem się przedłużał, Conradowi zaczęło brakować pieniędzy i marzył o tym, żeby mógł wraz z rodziną wrócić do Anglii. W tych kłopotach pospieszył mu z pomocą krakowski adwokat dr Teodor Kosch. Przywołajmy jego relację:
 
„Skorzystałem do tego celu z pomocy bawiącego w tym czasie w Zakopanem dr Franciszka Kowalskiego, mego koncypienta. Dr Kowalski oświadczył mi, że jego przyrodnia siostra pozostaje w bliskich towarzyskich stosunkach z generałową Kuckową, żoną komendanta miasta Krakowa. Uplanowaliśmy więc skorzystać z pomocy jego siostry. Plan się wyśmienicie udał. Dr Kowalski pojechał do Krakowa i opisał całą rozpaczliwą sytuację Conrada i jego rodziny, którzy przyjechali do Polski tylko na kilka tygodni i w związku z tym są pozbawieni środków do życia, ciepłych ubrań itd. Siostra dra Kowalskiego przedstawiła całą sytuację swojej przyjaciółce tak plastycznie, iż ta wzruszona nieszczęsnym losem Conradów wyjednała od swego męża bilet następującej treści: ‘Józef Conrad Korzeniowski zamierza ze swoją rodziną wyjechać do Wiednia. Z punktu widzenia wojskowego nie zachodzą żadne przeszkody. P.T. Władze są proszone zezwolić tej rodzinie na przejazd.’
 
W oparciu o bilet gen. Kuka Conradowie dojechali do Wiednia, a stamtąd przekroczyli granicę włoską, by statkiem holenderskim powrócić bezpiecznie do Anglii.” 1
Otóż warto przypomnieć, że c. i k. generał broni Karol Kuk (bo tak pisało się poprawnie jego nazwisko) był komendantem twierdzy Kraków i urzędował w budynku zwanym Arsenałem. Tak więc losy Conrada splotły się dwukrotnie ze słynną budowlą krakowską, raz w październiku roku 1914, kiedy generał Kuk zezwolił na jego wyjazd z Krakowa w swoim biurze komendanta twierdzy i powtórnie w roku 2005, kiedy sale „Arsenału” stały się miejscem przechowania conradowskich zbiorów. Należy przypuszczać, że będzie to dobry prognostyk dla prowadzonych w tym ośrodku studiów nad autorem „Księcia Romana”.
 
1. T. Kosch, „Powrót Conrada do Anglii”, Tygodnik Powszechny 30 (1960). Przedruk w: S. Zabierowski, Polska misja Conrada, Katowice 1984, s. 43.